Đuối nước là một trong những nguyên nhân gây tử vong hàng đầu tại Việt Nam, đặc biệt ở trẻ em và thanh thiếu niên. Theo báo cáo của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), mỗi năm Việt Nam ghi nhận khoảng 2.000 – 2.800 ca tử vong do đuối nước ở trẻ em. Tỷ lệ này cao gấp 10 lần so với các quốc gia phát triển. Đặc biệt, phần lớn các vụ việc xảy ra ở khu vực nông thôn, miền núi, nơi trẻ em thường xuyên tiếp xúc với sông, hồ, ao, suối mà thiếu sự giám sát cũng như biện pháp an toàn.
Không ít những câu chuyện thương tâm đã xảy ra, khi chỉ trong một buổi chiều, cả làng phải tiễn đưa vài đứa trẻ vì rủ nhau tắm sông. Đây không chỉ là nỗi đau của gia đình mà còn là hồi chuông cảnh tỉnh cho toàn xã hội.
Vậy tại sao đuối nước lại phổ biến đến vậy ở trẻ em Việt Nam? Và chúng ta cần làm gì để phòng tránh?
Nguyên nhân gây đuối nước ở trẻ em
Thiếu sự giám sát của người lớn
Một trong những nguyên nhân phổ biến nhất dẫn đến tai nạn đuối nước là sự lơ là của cha mẹ và người giám hộ. Nhiều gia đình để trẻ tự do vui chơi ở khu vực sông, hồ, kênh rạch mà không có người trông coi. Theo UNICEF, 80% trẻ em bị đuối nước ở Việt Nam không có người lớn ở gần vào thời điểm xảy ra tai nạn.
Bản tính hiếu động và tò mò của trẻ
Đối với trẻ lớn, sự hiếu động và tò mò khiến các em dễ tìm đến những nơi nguy hiểm để khám phá. Trẻ nhỏ thì thường có thói quen nghịch nước, đùa giỡn bên ao hồ mà không lường hết nguy hiểm. Ngay cả khi biết bơi, trẻ cũng dễ chủ quan và không đủ kỹ năng xử lý trong tình huống bất ngờ.
Môi trường sống tiềm ẩn nhiều nguy cơ
Ở vùng nông thôn, chậu nước, chum vại, bể chứa nước hay giếng đào không có nắp đậy luôn rình rập nguy hiểm. Tại nhiều nơi, bờ ao, bờ sông không có rào chắn hay biển cảnh báo. Thêm vào đó, việc khai thác cát, xây dựng để lại những hố sâu chứa nước, trở thành “bẫy tử thần” đối với trẻ nhỏ.
Cứu nhau nhưng thiếu kỹ năng
Một thực trạng đau lòng là khi thấy bạn gặp nạn, nhiều trẻ cố gắng cứu nhưng lại không có kiến thức và kỹ năng sơ cứu. Hậu quả là tỷ lệ tử vong kép xảy ra – cả người gặp nạn và người cứu đều bị đuối nước.
Thực trạng đuối nước tại Việt Nam và trên thế giới
- Theo thống kê của Bộ Y tế Việt Nam, mỗi ngày có khoảng 7 trẻ em tử vong do đuối nước.
- Tỷ lệ tử vong do đuối nước ở trẻ em Việt Nam cao gấp đôi các nước trong khu vực Đông Nam Á.
- Trên thế giới, WHO cho biết đuối nước cướp đi sinh mạng của hơn 236.000 người mỗi năm. Trong đó, trẻ em dưới 15 tuổi chiếm gần 30%.
Những con số trên cho thấy, đuối nước không chỉ là nỗi đau riêng của mỗi gia đình mà còn là vấn đề sức khỏe cộng đồng cần sự quan tâm đặc biệt.
Giải pháp phòng tránh đuối nước hiệu quả
1. Trang bị kỹ năng bơi lội cho trẻ
Bơi lội không chỉ là môn thể thao rèn luyện sức khỏe mà còn là “lá chắn sinh mạng”. Nghiên cứu của Viện Sức khỏe Cộng đồng Hoa Kỳ (CDC) cho thấy, học bơi từ 1 – 4 tuổi có thể giảm 88% nguy cơ đuối nước.
Cha mẹ nên cho trẻ học bơi tại các trung tâm uy tín, nơi có huấn luyện viên chuyên nghiệp. Ngoài kỹ năng bơi cơ bản, trẻ cần được dạy:
- Cách khởi động trước khi xuống nước.
- Cách xử lý khi bị chuột rút.
- Cách thoát khỏi dòng nước xoáy hoặc dòng chảy xa bờ.
2. Cảnh báo nguy cơ khi tắm sông, hồ, suối
Người lớn cần thường xuyên nhắc nhở trẻ về sự nguy hiểm của việc tắm sông, hồ. Nên tuyệt đối tránh cho trẻ vui chơi ở những khu vực bờ sông, kênh rạch mà không có biện pháp bảo vệ. Thay vào đó, hãy đưa trẻ đến hồ bơi có cứu hộ, nhân viên giám sát và trang thiết bị an toàn.
3. Tuân thủ quy định khi tham gia giao thông đường thủy
Khi đi tàu thuyền, mọi hành khách, đặc biệt là trẻ nhỏ, phải mặc áo phao. Theo quy định của Bộ Giao thông Vận tải, tất cả phương tiện thủy đều phải trang bị đủ phao cứu sinh và thiết bị cứu hộ đạt chuẩn.
4. Mặc áo phao và tắm gần bờ
Dù biết bơi hay không, việc mặc áo phao khi tắm biển, tắm sông là vô cùng cần thiết. Trẻ chỉ nên tắm ở khu vực gần bờ, có người lớn giám sát. Không nên sử dụng phao hơi thả trôi xa vì dễ bị sóng cuốn ra ngoài khơi.
Ngoài ra, trước khi cho trẻ tắm biển, cha mẹ cần tìm hiểu kỹ về địa hình, tránh khu vực có dòng chảy xa bờ (rip current), nước xoáy hoặc vùng biển động.
5. Đậy kín bể chứa nước trong gia đình
Ở nông thôn, nhiều vụ tai nạn thương tâm xảy ra chỉ vì trẻ ngã vào chum vại, bể nước. Để tránh rủi ro, các bể chứa nước trong gia đình phải được đậy kín nắp, đặt ngoài tầm với của trẻ nhỏ.
6. Tuân thủ hướng dẫn sơ tán khi có lũ lụt
Ở vùng thường xuyên bị ảnh hưởng bởi lũ quét, cha mẹ cần tuân thủ tuyệt đối khuyến cáo sơ tán của chính quyền. Tuyệt đối không để trẻ bơi trong dòng nước lũ vì dòng chảy mạnh có thể cuốn trôi bất cứ lúc nào.
7. Trang bị kỹ năng cứu hộ và sơ cứu
Người lớn và thanh thiếu niên nên được tập huấn kỹ năng sơ cứu người đuối nước. Một số nguyên tắc quan trọng:
- Nếu không biết bơi, không nên trực tiếp nhảy xuống cứu mà hãy dùng cây dài, dây, hoặc vật nổi để kéo nạn nhân vào.
- Khi đưa nạn nhân lên bờ, phải tiến hành hô hấp nhân tạo, ép tim ngoài lồng ngực nếu cần.
- Gọi cấp cứu khẩn cấp để đảm bảo nạn nhân được can thiệp y tế kịp thời.
Vai trò của cộng đồng và nhà trường trong phòng chống đuối nước
Không chỉ gia đình, nhà trường và xã hội cũng đóng vai trò quan trọng trong việc giảm thiểu nguy cơ đuối nước:
- Trường học cần đưa giáo dục kỹ năng phòng chống đuối nước vào chương trình ngoại khóa.
- Chính quyền địa phương cần lắp đặt biển cảnh báo, rào chắn tại khu vực nguy hiểm.
- Các tổ chức xã hội có thể triển khai chương trình dạy bơi miễn phí cho trẻ em nghèo.
Tại một số tỉnh như Quảng Bình, Đà Nẵng, chương trình “Phòng chống đuối nước cho trẻ em” đã giúp giảm hơn 30% số ca tử vong do đuối nước chỉ trong 3 năm triển khai. Đây là minh chứng rõ ràng cho hiệu quả của sự chung tay từ nhiều phía.
Kết luận: Hành động ngay trước khi quá muộn
Đuối nước hoàn toàn có thể phòng tránh nếu trẻ em được trang bị kỹ năng và người lớn có ý thức bảo vệ. Đừng đợi đến khi bi kịch xảy ra mới giật mình nhìn lại. Hãy bắt đầu từ những việc nhỏ: dạy trẻ bơi, đậy kín bể nước, nhắc nhở khi tắm biển, và quan trọng nhất – luôn để mắt đến con em mình.
Đây không chỉ là trách nhiệm của riêng gia đình mà là nhiệm vụ chung của toàn xã hội. Bởi mỗi sinh mạng trẻ em đều đáng giá và cần được bảo vệ.
